յուսուֆ հուբշի ալ-աշկար / husef pabshi al-ashqar

Մանանեխի սերմնահատիկ

Իմ թանկագին տիկին,

Իմ հին նամակները քեզ գրել էի Բեյրութից, գրում եմ այն վայրերից, որոնք ես եմ ընտրում` երբեմն Ռուշայից1, երբեմն Համրայից2, երբեմն Բաբ Իդրիսից3, երբեմն էլ տանից: Գիտեի, թե նամակը քեզ որտեղ

ուղարկել, քանի որ ես քո հասցեն ունեի, նաև` քո սենյակի

նկարագրությունն ու այնտեղ տանող ճանապարհը, վստահ եմ, որ դրանք կուղարկեմ քեզ ու դու կկարդաս:

Ամեն անգամ, երբ գրում եմ, զգում եմ, որ աշխարհն իմ

սեփականությունն է, բայց որ ես անկարող եմ: Բայց մի՞թե ես ազատ եմ, որ լինեմ այնտեղ, ուր ուզում եմ: Արդյո՞ք աշխարհը ազատությունից բացի այլ բանի է տիրում: Սիրելիս, արդյո՞ք գիտես, որ դու գտնվում ես ուժեղ տիրակալի տիրապետության տակ:

Հին նամակներիս համար ուրախություններ են հայացքի

հարստությունը, շոշափման խորությունը, հոտառության արբեցումը,

լսելու քաղցրությունը:

Հին նամակներս խաղաղության օրերին եմ գրել. մերերկարակեցությունը պատերազմին հիմարացնելն է, մի՞թե այդպես չէ: Մեր երկարակեցությունը նրա թշնամիներն են: Մի՞թե տեսա այն, ինչ նրա ատելությունն է բորբոքում, չի փորձում միայն կոտրել նրա թշնամությունը, այլև այն ոչնչացնում է:

Հին նամակներս նրա համար հայր են ու մայր, կնքահայր ու կնքամայր, հորեղբայրներ ու քեռիներ:

Ինչ վերաբերում է այս նորին, ապա այն գրում եմ Քաֆր Միլաթից, բացի Քաֆր Միլաթից, գրելու համար այլ տեղ չեմ կարողանում ընտրել, այս օրերին բոլոր գյուղերը կղզիներ են, որի բոլոր նավերը խորտակվել են:

Իսկապես Քաֆր Միլաթում շատ վայրեր կան, սակայն բոլորը նման են մեկը մյուսին, պարզապես իրար նման են, քանի որ ես դատապարտված եմ և միայն այնտեղ կարող եմ տեղափոխվել:

Հետո էլ չգիտեմ նամակն ուր ուղարկեմ: Չգիտեմ քո հասցեն ուգլխումս էլ մտքի նշույլ չկա քո բնակավայրի ու այնտեղ տանող ճանապարհի վերաբերյալ, չգիտեմ էլ արդյո՞ք կհասնի քեզ ու դու այն կկարդաս:

Թանկագինս

Ռուշան կորցրել է իր արտաքին տեսքը, Համրան գունաթափվել է, Բաբ Իդրիսը ոչնչացվել է, մնացած տների հետ տունը շրջափակված է` խոցված նշանառուների գնդակներից ու թնդանոթների փողաբերաններից, և ես աքսորված եմ Քաֆր Միլաթում, ուր բանտարկված, ազատություն եմ սովորում:

Նրա սահմանների վրա մահվան և ռումբերի զվարճալի խաղն է, որը նրա համար ոչ մի նշանակություն ու արդարացում չունի: Չնայած որ կարողանում եմ միայն քեզ գրել: Առանց քեզ երկխոսություն չկա: Ճանապարհ կգտնեմ, ճանապարհ կգտնեմ, ես վստահ եմ, իմ

նամակները քեզ կուղարկեմ:

Շատ կարևոր է, որ դրանք կարդաս, կարևոր է, հավերժի, հարազատի, պաշտելիի հանդեպ զգացմունքների կարիքը, որ ես ունեմ, ամբողջը միասին և դրա մասին քեզ պատմել եմ մինչև

ճամփորդելդ:

Ինչի՞ համար մեկնեցիր:

Շտապում եմ քեզ գրել. հնարավոր է, որ քեզ մնում էր միայն ճանապարհ ընկնել:

Իհարկե մեկնել ես, աչքերիդ մեջ կարդացի, որ դու կմեկնես:

Քո աչքերը. հաճախ էի կարդում նրանցում երազի ճանապարհորդությունները, հարազատների մեկնումները, երեկ կարդացի նրանցում. արցունքից խոնավացած մեկնեց

ճանապարհորդության:

Սակայն արցունքները չեն ջնջում ճանապարհորդությունը, և պատկերը ետ չի բերում բացակայողին, և հիշողությունը, եթե նույնիսկ մոռանում է օտարականին, ապա վերջինս չի ազատվում իրօտարությունից: Ներկայությանը ոչինչ չի հավասարվի:

Նրանք ազատում են մեր թիկունքը արկերից, և մենք խոսում ենք սիրո մասին:

Նրանք հսկում են մեր սահմանները, և մենք խոսում ենք հավերժական զգացմունքներից:

Այսօր մեզ վրա ռումբեր չեն ընկել, սակայն մենք սպասում ենք, ամեն պահ սպասում ենք, երբեմն սուլոցները լսելով ` փորձում էինք գուշակել, թե որտեղ և երբ կընկնի: Երբեմն գուշակում ենք:

Գիտե՞ս, թե որտեղից եմ քեզ գրում:

Իհարկե, իհարկե Քաֆր Միլաթից:
Սակայն որտեղ է Քաֆր Միլաթը: Ասում եմ, որ բոլոր վայրերըմիմյանց նման են: Ոչինչ են իմ փորձերը, որ ինձ գուշակես, ինչպես որ մենք ենք փորձում մեր ռումբերի հետ: Ոչ, ոչ թե փշարմավի տակ, ինչի՞ համար փշարմավ:
Նախ` սոճի եմ սիրում, փշարմավ չեմ սիրում: Սոճին նուրբ է, զգայուն, մեղմ խշշոցով, հաճելի բույրով:
Փշարմավը` կոպիտ, չոր:
Եվ հետո չեմ սիրում գրել բացօթյա վայրերում: Ինձ մոտ գրելու գործողությունը սիրո գործողության նման մտերմիկ գործողություն է, պետք չէ ի ցույց դնել այլոց աչքերին: Մի գուշակիր, կփորձեմ քեզ ցույց տալ:
Դու այն օրը, երբ մենք ամուսնացանք, ճանաչեցիր մեր տունը Քաֆր Միլաթում, սակայն չգիտեմ, թե ո՞ր աստիճանի նշանից ճանաչեցիր: Համոզված եմ, որ դու միայն նրա օդը ճանաչեցիր, իսկապես, որ օդը քեզ համար շատ կարևոր է, քանի որ դու օտարական ես: Բոլոր
ճամփորդները օտարական են, մի զայրացիր:
Սակայն առավել հանգամանալից. սիրում եմ նրան, ով ապրում է և հանդուրժում անապատի հավերժությանը: Ես նստել եմ քարե նստարանի վրա, ջրավազանի եզրին, ժանտընկուզենու տակ: Արդյո՞ք նկատեցիր, երբ այցելեցինք քարե նստարանին, ջրավազանին ու ժանտընկուզենուն: Դու այդ օրը հագել էիր սև վերնաշապիկ, մոխրագույն կիսաշրջազգեստ, մազերդ էլ էր սև, սաթե սև, համբուրեցի մազերդ ու ասացի` վանականի համբույր:
Ծիծաղեցինք, հիմա չեմ ծիծաղում, ասում եմ` հնարավոր քեզ սիրեցի Աստծո հին քահանաների սիրով:
Ջրավազանի շուրջ չորացած ու դեղնած տերևներ են թափվում ժանտընկուզենուց, թափվում են առանց դադարի, անընդմեջ:
Զգում եմ աշնան թախիծը, երեկոյի տրտմությունը, միայնության տխրությունը, միայնակ եմ զգում քեզ:
Մինչև այդ ժամը չենք լսում ռումբերի ձայնը, որոնց սպասում ենք, սովորաբար այս ժամից հետո չեն կրակում, հավանաբար այսօր նա չի գա:
Զղջում եմ, որ չեմ փախչում աքսորավայրից, բացակա լինելու համար պարզվեց ինձ համար. գիտեմ, որ այսօր ռումբեր չեն լինի:
Ինչի՞ համար ճամփորդեցիր:
Ինչպե՞ս կարողացար ճամփորդել առանց ինձ: Արդյո՞ք վստահ ես, որ ես կարող էի ճամփորդել առանց քեզ:
Նարնջագույնը փոթորկվում է հորիզոնի երկարությամբ: Թուխ գորտը ցատկոտում է ջրավազանի եզրին, աշնանային քամին փչում է տան ետևից, ծառի տերևները, կույտ-կույտ ցիրուցան են լինում, սոճին էլ արտասվում է իր երկար, թուխ արցունքներով, արթնացրի՞ր
սոճուն:
Հին քահանաները սրբացան, քանի որ նրանց համար անհնար էր ճամփորդել առանց Աստծո:
Ինչպե՞ս էր ծովը:
Որտե՞ղ են քո աչքերը, երբ դու ճամփորդում ես:
Նոր ափերի՞ վրա:
Ասա ինձ` այո, ճամփորդի աչքը չի կարող մնալ հին ափերին, միայն երբ-որ ճամփորդում է:
Ռումբն ընկավ, լսեցի նրա ձայնն ու արձագանքը: Դրա հետ մեկտեղ ճշմարտությունը չեմ ասում քեզ, քանի որ դու ճամփորդում ես:
Հնարավոր չէ, որ ճշմարտությունը լինի նրա հետ, ով ընտրում է վախն ու լքում սիրուն, և հնարավոր չէ, որ սիրի նրան, ով կարողանում է ընտրել առանց սիրո:
Սերը չի ենթարկվում ընտրության տրամաբանությանը:
Քանի որ այն վայրի խենթություն է:
Այսօր ի՞նչ ես անում, լուր տուր ինձ:
Ժամանեցիր արդյո՞ք քո քաղաքը:
Մի օր ինձ կասես… Աչքերս քեզանից չեն բաժանվել. դու պարզապես աշխարհագրական վայր ես հայտնաբերում:
Քո զբոսանքներում իմ ձեռքը ուսերիդ շուրջ է պտտվում:
Քո քաղաքը, առանց վերադարձի հույսի, քեզ համար ոչինչ չի նշանակում, ոչ էլ քո կյանքի:
Նոր ռումբ ընկավ: Մի՞թե տեսար, ինչպե՞ս է այստեղ ամեն ինչ ավերվում: Քեզ վայրկյաններ առաջ ասացի. ես ենթադրում էի, որ ռումբերը ժամը վեցից հետո չեն ընկնում, սակայն ընկան:
Զվարճանալով ընկավ, ինչպես քո ճամփորդությունը:
Մի՞թե զվարճանալով չէր, որ ճամփորդեցիր:
Որ ճամփորդում ես այսպես:
Որ ինձ ասում ես, թե դու ճամփորդում ես:
Որ մտքովս անցավ, թե սա մեկնում է առանց հանդիպման ակնկալիքի:
Իհարկե թողեցիր «մաքթուբա»4 բառը նամակի մեջ, չգիտեմ ինչ էիր դրել այնտեղ, հնարավոր է գտնել ամենաամբողջական, ամենամեծ, ամենախոր բառը ես քեզ սիրում եմ-ից, որը դու կփնտրես` ինձ ասելու համար:
Սակայն դու ճամփորդում ես բոլոր իրավիճակներում: Ես մնացի բառի հետ:
Մթնշաղն իջնում է թափանցիկ վարագույրի պես ծովի, լեռների, քաղաքների վրա, չեզոքացնում ծառերի պատկերները և ոչինչ չի մնում, բացի տների անկյունային ցցուն կղմինդրերից, իջնում է սպիտակ թերթերի վրա և օրավերջին դեռ շարունակում էի հուսալ, որ
քեզ կտեսնեմ աստիճաններից իջնելիս, որ ասես` չեմ ճամփորդում:
Իմ թերություններից մեկը. անհավանակությունների շուրջ պտտվելն է: Կամ էլ չի լինի այն, ինչը քեզ պատերազմից ավելի շատ է վախեցնում և հեռացավ: Անհնարին է իմ հավատը ազատ կնոջ հանդեպ, անհնարին է իմ հավատը սիրո հանդեպ, որը չի արտահայտում իր մասին ոչ խոսքով, ոչ էլ մարմնով, բայց պարտադիր ապրում է, ինչպես Աստծո գոյության անհրաժեշտությունը: Անհնարին է իմ հավատը ծայրահեղ խենթության, որը հաշիվ չի նրա սրտին և ոչ նրանից հետո և ոչ էլ նրանում:
Մի՞թե դրանից էր քո փախուստը:
Նրանք արձակում են հրթիռները մեր թիկունքում, ու մենք խոսում ենք սիրո մասին:
Նրանք հատում են մեր սահմանը, ու մենք զրուցում ենք հավերժական զգացումներից:
Մենք բաժանվեցինք. քո կարծիքով ժամանակը հացի նկանակ է, ուտում ենք այնքան, ինչքան ուզում ենք, իսկ վաղվա համար կմնանք այնքան, ինչքան ուզում ենք:
Միայն ես նշանակություն չեմ տալիս թնդանոթներին և չեմ ուզում, որ բաժանվենք ասված և չասված, հավերժական, ու շատուշատ զգացմունքների համար: Ես չեմ խորհում ոչ քո ձայնի, ոչ քեզ ուղղված հայացքի մասին և ոչ քո ներկայության, քանի որ ես դեպի քեզ տանող ճանապարհին եմ, դեպի քո գոյության, դեպի քո վերջին ակունքը, զգում եմ ջուրը, որը փախչում է ինձանից` բզկտվելով հողի մեջ, ձեռքերս չեն կարողանում ձերբակալել զգացմունքներիս հեղեղը:
Դեռ մի ժամ է անցել, զգում եմ բացակայությունը, զգում եմ, որ պատերազմը երկու ժամից հետո կընկնի մեր բոլոր առանցքների վրա, և ժամանակը մեզ կբաժանի օրերով, թող վայրկյաններ հանդիպենք. ինձ ասում ես, որ դու ճամփորդելու ես:
Ինչի՞ համար ճամփորդեցիր:
Մթնշաղն աստիճանաբար փոխվում է խավարի, օտարականն ինչպես գա այս խավարին. կամաց-կամաց, կամաց-կամաց գույնը փոխվում է. նարնջագույնը դառնում է հողագույն, մոխրագույն, պղնձագույն, սև: Խավարն արդյո՞ք նորից է բարձրանում, և նա գալիս
է: Այս երեկո ես տեսա նրան քայլելիս իմ նշանակետին, աչքիս նշանակետին, առաջին անգամ տեսա նրան:
Կատուն մաստաբայի5 վրա նստած` զարմացած, ակնդետ ինձ է նայում:
Զարմանում է կատուն իմ բացակայության վրա, զգում է իմ բացակայությունը, իրենից, մաստաբայից, ջրավազանից, ծառերից հեռանալը:
Ժպտացի նրան, աչքերը կկոցեց, բացեց ու նորից նայում էր:
Զգում էի, որ նա նախատում է ինձ` քեզ հետ իմ մեկնումը:
Զգում էի, որ նա գոյի խտացումն է, ինչպես առանց քեզ ամեն մի գոյություն:
Քշեցի նրան, նա գնաց դժգոհ, դժկամ, հարցերով լի, ես վերադարձա քեզ մոտ:
Երբ դադարեցին ռումբերը, ծառս եղավ ոչնչացումը: Մի՞թե չես կարծում, որ նա հանդուժում է հարձակումը: Եթե դադարեն ռումբերը, ի՞նչ ես կարծում, կգործեմ վերափոխված երկրում առանց քեզ: Չե՞ս չես հարցնում ինձ:
Վեց օր, որ անցկացրի մռայլ, մութ գերեզմանոցում, խավար չէր, լուսնի նման դեմքդ, մեր հինավուրց տունը ինձ հետ էր, մեր հինավուրց լուսնե տունը, հնարավոր է փակել դռներն ու
պատուհանները, այն միևնույն է, բաց է մնում դեպի լույս աշխարհը:
Ռումբերի սուլալով, զվարճանալով այրում են, մեծերի ու մանուկների աչքերում պայթած վախի գետերը թափվում է նրանց վրա, իսկ ես դա չեմ զգում, չեմ զգում, որ երկինքը ընկնում է գետնի վրա, զգում եմ միայն այն, որ դու ասում ես, թե ճամփորդելու ես:

Իմ թանկագին տիկին
Ես փոքրիկ եմ, ճնճղուկը կանգնել է և չգիտի ինչպես ժանտընկուզենուց հեռու թռչել:
Ճակատագրի նման կանգնել է իմ դիմաց: Իմ զարմանքն ու ուրախությունը կրկնապատկելու համար չեմ կարողանում վազել նրա մոտ. ցավ եմ պատճառում նրան: Կանգնած հիանում եմ իրենով, ասես թևեր չունի և մի պահ չեմ հավատում, թե նա կարող է փախչել:
Մնացի կանգնած նրա դիմաց` իմ գնալը նրա մոտ շարունակ հետաձգելով, նրանով կախարդված, ասես տեսնում եմ իր ազատության մեջ նրա հանդեպ իմ սիրո հավերժությունը ու առաջ չեմ շարժվում:
Իմ քայլերից ճնճղուկը անհանգստացավ, հանկարծակի նա մեծացավ ու թռավ: Հիշում եմ, որ ես արտասվեցի, հիշում եմ, որ ես նրան սպասում էի, հիշում եմ, որ նրա մայրը եկավ` թռչելով
ջրավազանի շուրջը, նրան էր փնտրում, և ես չգիտեի, թե ինչպես նրան բացատրեի, որ նա հեռացել է:

Իմ թանկագին տիկին,
Երկու օր առաջ պատերազմը մեր գյուղի մոտ կանգնեց, ղեկավարները հավաքվեցին հին պալատում ու մեզ ձմեռային հագուստ բաժանեեցին:
Մեր օրերը, ես և դու, չեն գոյատևում մինչև քամին, և ես հարցնում եմ քեզ` սիրում ես այն: Այսօր քամին փչում է, փչում է ամեն դեպքում, ինչ էլ որ լինի:
Իտալական սոճին, թզենին, ժանտընկուզենին, գեորգինը բոլորը միասին օրորվում են` տերևները խշխշացնելով հազարավոր ճնճղուկների նման:
Քամին փչում է լայն բացված բերանով, մաքրում հոկտեմբերի տերևները, իմ դիմացից հավաքում այն ամենն, ինչ հնարավոր է հավաքել, հավաքում է իտալական սոճու, գոերգինայի, թզենու տերևները նստարանից, իմ ոտքերի տակից, հետո վերցնում ու շաղ
տալիս հենց այնպես, ինչպես ռումբերի բեկորները, հենց այնպես, ինչպես քեզ իմ սպասումը:
Փշարմավի ճյուղերը ձեռքերի նման ձգվելով քայլում են իմ վրայով:
Չգիտեմ, թե նա ինչ է ինձ թվում: Հիմա նրա դաժանությունը կմեղմանա՞ մինչև օգնության կանչը:
Իմ շուրջը հավաքված մարդիկ պատերազմից բացի ուրիշ ոչնչի մասին չեն խոսում, թերթերը պատմում են միայն արդյունքի, հետևանքի մասին, աշխարհի ռադիոները հարցնում են Լիբանանի վաղվա մասին, իսկ ես, իմ բանականության վրա լողացող սիրո խոսքերը, որոնք ասել եմ քեզ աշխարհի համար: Նայիր իմ շուրջը` իմ դիմացի լանջին փոշիացող տներին, եկեղեցու գմբեթին, որի կեսը կերել են թնդանոթները` ուղղված աշնան կանաչ, դեղին, կարմիր գույներին և զարմանում էր, որ մարդիկ հողի վրա կռվում են իրար դեմ և սպանում են միմյանց քարի վրա:
Նրանց երամները զարմանում էին, նաև վախենում ու փախչում չվող թռչունների նման և նրանց բացակայության ժամանակ նստում ենք` սևեռնուն նայելով հորիզոնին ու ոչինչ չենք սպասում:
Փորձում եմ հարմար բառեր գտնել, բայց չեմ կարողանում, փորձում եմ, որ նրա համար ճանապարհ գտնեմ, իսկ նա դուրս է գալիս ու քայլում, ուր ուզում է, ինչպես սերմնացանը, որը շաղ է տալիս քամու մեջ և սերը թաքցնելու սպասման ուժը չունի:
Մի քանի րոպե, ինչ հետևում էի մեղվին, որը թռչում էր չորացած տերևների վրա: Մեղվին չէի ճանաչում և հարցրեցի, թե ինչ է փնտրում: Արդյո՞ք չորացածն ուտում են: Ոչ: Ապաստան էլ չի փնտրում:
Քամին կգա, կվերցնի մեղվին ու կտանի իր հետ: Նրա հետ կվերցնի նաև իմ երևակայական ապաստարանն ու կուշտ լինելու զգացողությունը, քամին կտանի նրան մի այլ կույտի մեջ, մի այլ աղբյուրի վրա, մի ուրիշ պարտեզի ծաղկի վրա:
Ինչպե՞ս կարողացար ճամփորդել:
Սկսեց ձմեռել, փոթորիկը հանդարտվեց, տղամարդը խփում է դույլին, որ ճնճղուկներին փախցնի. ճնճղուկներն ուտում են կտուրի վրա թառած հավերի որոմը:
Դույլը զանգի նման կախ է տված:
Ձմեռում է, պահակակետը շարունակում է հեռու լինել նստարանից:
Ծխամորճը չեմ վառում: Գիտե՞ս, որ ես վախենում եմ ծխել:
Ձմեռային պալատում ղեկավարները ձմեռային հագուստները են բաժանել մեզ համար, որ մենք չմրսենք:
Ասում եմ քեզ` մի վախեցիր, մի փախչիր, ղեկավարները խաղում են, օգտագործում են ամառային խաղերը, ոչ լրջորեն, վաղը կհանդարտվեն ու կհանգստանան:
Ճշմարտությունը, ճշմարտությունն եմ ասում քեզ` աղաղկիր: Քանի որ նրանք խաղում են զինվորի հետ, խաղում են հրացաններով: Մի՞թե չես տեսնում, նրանք հագցնում են երևակայական հագուստներ: Մի՞թե չես տեսնում, նրանք ծիծաղում են և հեռուստացույցի էկրանից, և թերթերի միջից:
Այսօր պատերազմը հանդարտվել է, միայն կամուրջներն են քանդված:
Մեր տունը շրջափակված է: Եթե այստեղ լինեիր, միգուցե կկարողանայինք գնալ այնտեղ:
Սրճարանը գտնվում է ռումբերի սահմանին:
Բենզինը բռնագրավված է:
Եթե այստեղ լինեիր, ոտքով կգայի քեզ մոտ:
Ժամանակն անցավ: Ինչպե՞ս անցավ: Անցավ մեզանից դուրս գալով:
Մեր ժամանակը մենք ենք, չի անցնում: Ծանր շղթաներով կապեցինք այն, ինչպես ուղեկցող շանը ու նստեցրինք նրան մեր հանդիպման դռան վրա:
Գիտե՞ս, որ քո բացակայության ընթացքում, ժամանակն անցնում է իմ ներսում, ասես ես ժամ եմ, որ համբույրի նման տեսնես քնի մեջ:
Տես ժամացույցը կանգնում է, սլաքները հմայված նրա տկտկոցով, չեն կարողանում առաջ գնալ ժամում մի րոպե միայն, օրում մի ժամ միայն:
Սուրճս պատրաստեցի, տարա մաստաբայի մոտ, նստեցի: Ռադիոն ասաց. «Հին պալատում ղեկավարները վաղ են վեր կենում, վերցնում են իրենց մկրատներն ու թղթերը և սկսվում են զբաղվել»:
Սուրճս խմեցի, մնացածն էլ խմեցի, շարունակում եմ խմել:
Այսօր արևը վերդարձավ, խենթ քամին հանդարտվեց:
Դու համոզվա՞ծ ես, որ քամին չի հանգստանում:
Փոքրիկ նավակները ճանապարհ են ընկնում ձեր ծովից` տանելով մեր փախստականներին:
Փոքրիկ նավակները տանում են երեխաներին առանց իրենց խաղալիքների:
Հիշում ես, երբ դու հավաքում էիր ճանապարհորդության համար անհրաժեշտ իրերը: Մի՞թե չես հիշում: Ես հիշում եմ.
Քեզ հետ վերցրեցիր ամեն ինչ, բացի երեխաների խաղալիքներից:
Փոքրիկ նավակները ճանապարհ են ընկնում ձեր ծովից:
Մեծերին տանում են առանց իրենց երազների:
Ծերերին տանում են առանց իրենց անցյալի:
Սակայն ասում են, որ գնում են հեռու-հեռու, հող քանդող ռումբերից հեռու: Տղամարդը հագնում է երևակայության հագուստը, տղամարդը հագնում է եվրոպական հագուստ իր սիրուն գերազանցելու համար, տղամարդը քնում է այդ հագուստով:
Երդվում եմ, քեզ համար քնում է այդ հագուստով, եվրոպական հագուստով:
Քո վերադարձին համբերությամբ սպասելիս հագնում եմ, ինչպե՞ս և ե՞րբ: Եթե հանդիպե՞նք.
Որտեղի՞ց սկսենք, որտե՞ղ կանգ առանք:
Մի գուցե մուժը ծածկել է մեր աչքերը, և մենք փորձում ենք նրան վախեցնել` իրարից հեռանալով:
Կարոտի թաքցնելը, վախի թաքցնելը, անհանգստության թաքցնելը, բռնության թաքցնելը: Անապատային կենդանիների հոտերը հաղթահարում են բաժանման անապատներ: Եվ սերը մնում է ճանապարհի մեջտեղում ընկած, արդեն ուռած, դիակի նման:
Դիակ, որը վախենում է մահվանից:
Դիակ, որը վախենում է գերեզմանից:
Սեր, որը լքեց, ինչպես թանկագին ապաստարանը, մինչ վերադառնալը նրա մոտ:
Այն ժամանակ, երբ գնա դեպի վերադարձի տեղը, արդյո՞ք կմնա այնպես, ինչպես կար:
Սիրո մեջ ժամանակի աշխատանքը որևէ աշխատանք չէ:
Սերը ոչ ոսկի է և ոչ էլ ապակի:
Սերն առանց իր հասարակածի թագի վրա նույն է, ինչ երեխան առանց խաղալիքի:
Երեխան, որ քեզ հետ փախուստի մեջ է, վերցրեցիր նրա համար ամեն ինչ, բացի կտորե արջուկից, սիրելի բրդոտից, առանց որի նա չի կարողանում քնել:
Եկեղեցու զանգը ղողանջեց:
Արձագանքը վիրավոր պատկերը բերեց ինձ մոտ:
Ժամը չորսն է:
Ռադիոն չեմ միացնում, մեծերի լուրերն եմ լսում:
Կերա, հետո փորձեցի քնել:
Հիշեցի` ոչ մի անգամ միասին հաց չենք կերել:
Ծրագրեցինք խաղաղության համար, կարծեցինք, որ ժամանակը մեզ հետ է, ինչպես մեզ համար էր:
Իրեր և իրեր. մենք ունակ ենք աշխատելու և չաշխատելու…
Ասում ենք` որևէ բան կթողնենք գալիք օրերի համար:
Դանդաղ, դանդաղ քայլեցինք.
Չգիտենք, որ վախի ժամը բաժանման վրա է, նավակողի տակ ոչինչ թաքցված չէ, հոգիները վախից կծկվել են, նրանց հանդեպ ուշադրությունից:
Եթե վերադառնաս: Արդյո՞ք կպատմես քո պատմությունը, այն երեկոյից, երբ ճամփորդեցիր:
Փոթորկուն օրերից մոմերի հետքեր են մնացել քարերի վրա,
Կապույտ սեղանի վրա:
Մոմի լույսի ներքո կամարաձև քարե ապաստարանը երազների աշխարհ է թվում,
Լեռան ետևից բարձրանում է խարույկների ծուխը,
Գնդացիրների ծանր ձայները տանում են գիշերվա լռությունը, զվարճանալով նրանով մինչև Քաֆր Միլաթ:
Մեծ լուսինը քայլում է հանգիստ, ազատ, բուդդիստն ասում է
«Կյանքը տառապանք է, մահը տառապանք է, բաժանումը տառապանք է և հաճելի չէ արհամարհել այն, ինչից կախված ես»:
Խարույկների ծխին ամպն է քողարկում,
Վազում է լուսնի լույսի մեջ,
Երբեմն թաքցնում նրան,
Լանջի տներն իմ առաջ լուսավորում են հաջորդաբար, ինչպես
Սուրբ Ծննդյան քարանձավ տները:
Հեռավոր Սուրբ Ծննդյան:
Ինչի՞ համար են լուսավորում քարանձավ տները ամիսներ արունակ Սուրբ Ծննդից առաջ:
Իմ մտքում թողնում եմ ամեն ինչ և հետևում եմ քեզ,
Վաճառում եմ ամեն ինչ
Կամ նվիրում ամեն ինչ,
Միևնույն է
Քեզ հետ ինձ համար կարևոր չէ, որ ինչ-որ ունեցվածքի տիրեմ,
Առանց քեզ որև արժեք չունի այն ամենն, ինչ իմ սեփականությունը կլինի:
Լանջի տները լույս են տալիս հաջորդաբար, ինչպես քարանձավի տները հեռու, մոտիկ.
Որքան մոտ է լույսը,
Ընկերուհին լռում է իր գաղտնիքների մասին:
Երեկվա տեղատարափ անձրևի հոտը շարունակում է մնալ մաստաբայի վրա,
Առաջին տեղատարափ անձրևի հոտը, որ շնչում ենք ամբողջ տարին ու սիրում ենք այն ամբողջ տարին:
Քիչ իրեր են, որ հեռանում ու վերադառնում են և ամեն անգամ, երբ վերադառնում են, զգում ենք այնպես, ասես առաջին անգամ ենք տեսնում:
Հայրս գիշերը չի կարողանում քնել: Լսում եմ նրա քայլերի ձայնը ձեղնահարկում:
Բոլորը քնել են:
Մոմը վառեցի, դրեցի երկար սեղանին: Մեջքի վրա պառկեցի մորթու վրա:
Մոմի լույսը ալեկոծվում էր հինավուրց պատի վրա, նրբակերտ շեմի վրա,
Երբեմն մարմինը պարում էր,
Երբեմն դեմքը գնում-գալիս էր,
Երբեմն ձեռքերը խուզարկում էին:
Կամարակապ սենյակը խորն է, իմ գաղտնիքը հեռու:
Կամարակապ սենյակը ծով է, շարժվում է:
Կամարակապ սենյակի քարը ուրիշ քարերի նման չէ:
Կամարակապ սենյակի քարը ուրիշ քարերի չափսին չէ:
Սակայն կամարակապ սենյակն ամբողջովին միատարր է:
Ծանր դռների և պատուհանների միջից լսում եմ Քաֆր Միլաթի սահմանների վրա ընկնող ռումբերի արձագանքը:
Լսում եմ հորս քայլերի ձայնը` հավասարաչափ, հանդարտ, հաստատուն:
Քայլերը կանգնեցին:
Նորից սկսվեցին:
Լսեցի, թե ինչպես իմ գլխավերևում դուռը բացվում է: Ճանաչում եմ նրա ձայնը: Ծննդյանս օրից լսում եմ այս ձայնը: Կեսգիշեր է և ինձ համար արդեն վաղուց: Հորս քայլերը աստիճանների վրա են` ամուր, ուժեղ վստահ:
Ռումբերն իջնում են Քաֆր Միլաթի սահմանների վրա, մեկ դիպավ պատուհանին, պայթեց` այրվելով ու վայր ընկավ:
Հորս քայլերը պատուհանի տակ էին,
Դուրս եկա նայելու,
Նրան տեսա ռումբի ձագարափոսի թմբին կանգնած, ոսկեգույն կունբազով6,
Ձեռքին իր փոքրիկ մաքրիչը,
Հետո տեսա նրան ձագարափոսի վրա նստելիս,
Ոտքերն էր ցած իջեցնում,
Ռումբերն ընկնում են:
Չկանչեցի նրան, թող ներս մտնի: Գիտեի, որ նա ներս չի մտնի:
Գյուղն արթնացավ, փախուստի դիմեց, թաքնվեց իր ապաստարաններում:
Հայրս ձագարափոսում էր, ձեռքին` իր մաքրիչը,
Բարձրացրեց այն, տնկեց հողի մեջ, կրկին ու կրկին փորձելով, այնքան, մինչև կարմրեցին նրա վերջույթները:
Գիտեի, որ նա ընձյուղ կտնկի պատերազմի, ռումբի մասին, ընձյուղ` ճանապարհորդության մասին, իմ սրտում էլ` մանանեխի հատիկ:


Ծանոթագրություններ
1, 2, 3 Ռուշա, Համրա, Բաբ Իդրիս - փողոցներ Բեյրութում:
4 Մաքթուբա -գրված է. այսինքն` կանխորոշված է ճակատագրով:
5 Մաստաբա - քարե նստարան` տան արտաքին պատերի երկարությամբ:
6 Կունբազ - տղամարդու հագուստ, կոֆտա:

Արաբերենից թարգմանեց ՌՈՒԶԱՆՆԱ ՄԱՆՈՒԿՅԱՆԸ