***
Թղթե տնակն այս քո –
նրանում միանգամայն ապրե՛լ կարելի է,
միայն թե, անշուշտ, բարձր չհևալ,
չխռացնել երազում,
չփռշտալ ու չհազալ,
չզուգավորվել գազանների պես`
փլուզման վտանգելով ամեն ինչ –
պատեր, լուսամուտներ, դռներ…
Շո՛ւնչը պահել
անժամանակ տարփանքների,
արյան արագ վարգը
սանձել երակներում,
խաղաղություն պահպանել`
ծամծմելով լռությունը,
տասը տարիների միջով հաղթահարել
գայթակղությունը
վաղորդյան հրաշք լուսաբացների:
Շրխկացնել դուռը, այն էլ ինչպե՛ս,
մեկ անգամ ևս – հանուն հավատարմության –
շրխկացնե՛լ դուռը`
դեպի բոլոր չորս
աննվաճելի
ծագե՛րն աշխարհի…
***
Ժամանակ առ ժամանակ ես
վատթար եմ ժամանակից –
այլասերում եմ նույնիսկ ինչ իր ուժերից վեր է.
մաս առ մաս տրոհում եմ բառերը,
նրանց զրկում եմ խոսքից,
խզում եմ բոլոր հարազատական կապերը,
կազմաքանդում եմ առաջին իսկ պատահած
բարդ համադասական կամ ստորադասական
նախադասությունը,
մեղքը խառնում եմ առաքինությանը,
հստակը դարձնում եմ խրթին,
հետին մտքերով տրորում եմ
վարդագույն ակնոցն ինչ-որ մեկի,
երազանքների թևերն եմ կտրում,
կանգնում եմ կոկորդին սեփական երգիս,
անխնա փշրում եմ սիրտս
ու սիրտը ոմն տխմարի,
որ կուրորեն հավատում է,
թե բախտն իր կբերի…
Փոքր ծառերի մեր աշունը
Գրիցկո Չուբայի հսկա ծառին
Այսպես, սկսվում է փոքր ծառերի մեր աշունը,
գրականությունը դեղնում է ավելի շուտ,
քան տերևները,
ոմանք նույնիսկ կարծում են,
թե այն հասել է արդեն
ամենայն բարուն, բանականին, հավերժին,
էությանը ճշմարիտ մարդկային գոյի,
մերձեցել հույսերի հորիզոնին
միջին ուկրաինացու,
ուր մարդու գլխին փլվող պատուհաս են գրքերը-կես,
նաև` հույժ խնամվածները
սովետական կոկիկ տարիներից:
Ինչո՞վ կավարտվի փոքր ծառերի մեր աշունը,
երբ նրանցից այնկողմ անտառներ չկան…
Եթե գրողը – պարզապես մարդն է `
անհուսության մեջ,
պարզապես մարդը` հասած ինքնահոսի,
մա՞րդն է պարզապես:
Սիլվիա Փլաթին
Օ՛, Սիլվիա, շուրջս ծուղակ է լարել
չթի դաշտերում վանդականախշ,
շուրջս, այո, ծուղակ է լարել
վուշի դաշտերում գծանախշ,
ուզում է բռնել,
օղակ հագցնել, Սիլվիա, ուզում է
դաշտերում բամբակի` թեթև, ինչպես մոռացում,
սահմաններ դնել, ներառել հոգիս ինչ-որ մատյանում`
որպես բնաջնջվող տեսակ, Սիլվիա,
երկու-երեք մանչերով կապել ոտքս,
որ չկարենամ երբեմն լքել իրեն, այլ միայն`
քաղհանել դաշտերը վանդականախշ,
ոռոգել գծանախշ դաշտերը,
ուժասպառ լինել, նստել
դաշտերում բամբակի` թեթև, ինչպես մոռացում…
Օ՛, Սիլվիա, ինչո՞ւ կինն ավելի թանկ պիտի վճարի
ազատության գինը, քան Ամերիկան:
Սիրախաղ Ինտեբորգ
Բախմանի մահվան հետ
Հազվադեպ է լինում,
երբ գնացքը ժամանակից շուտ է գալիս,
երբ կրակը կանգ է առնում ճամփի կեսին:
Նա քաշքշում է սեփական մահն, ինչպես փակ դուռ`
հուսալով, թե կբացի,
մահը, փակված մյուս կողմում`
հանց սիրեցյալն ուրիշի հետ,
դավաճանում է նրան,
ամեն անգամ ցինիկաբար դավաճանում է նրան…
Ու սպասումն է մատներն անհամբեր թխթխկացնում
ստեղնաշարին գրամեքենայի:
Կյանքը նրա – սիրո անվերջ ձգվող նախերգանք,–
ստեղները ռմբակոծում են
դատարկ փամփուշտներով`
խլանալով բառերի և առարկաների միջև,
որ այնքան էլ սեղմ չեն նստում բառերին…
Ի՞նչ կարող ես անել. – ոչ մի ստեղնաշարի վրա
տառերը չեն հերիքի`
արդարացնելու նրան, մահը, դավաճանությունը,
այսքան ուշացած գալուստը նրա,
նրա այս չափից դուրս քծնանքը,
երբ հրեղեն լեզուներով մեղավոր համբուրում է
ձեռքերն արդեն ծերացող…
Թույլ տուր նրան, Ինգեբո՛րգ,
թույլ տուր քեզ կրկին գայթակղելու…
Բանասերի հիշողություններ
Դավաճանում է հիշողությունը նրան,
ո՞ւմ հետ, – հավանաբար`
առաջին համարձակներից մեկի
(ասենք, Վասիլի Չումակի`
գնդակահարված տասնութում),
գուցե ոմն գեղեցկատես քսանամյա պատանու
(վարշավյան Պրահայից, ինչպես Մարեկ Գլասկոն),
կամ, Աստված մի արասցե,
անիծված այն պոետներից մեկի`
չպարզված կողմնորոշմամբ
ու անհասկանալի հոգեկան պոռթկումներով
(ինչպես Վեռլենը, Ռեմբոն և էլի շատ ուրիշները,–
նրանց սովորաբար ուսումնասիրում են
երրորդ կուրսում)…
Դավաճանում է հիշողությունը նրան.
մինչ նա շրջում է պարունակներով Դանթեի դժոխքի,
մինչ հետամտում է Ջոն Դոնի կնոջը`
տենդով հիվանդ,
ու մինչ ջանում է մարդ դարձնել
անչափահաս երեխաներին Ռոբերտ Բյորնսի,–
ամբողջ այդ ընթացքում
հիշողությունն ուրի՛շ սիրեկան է գտնում`
առաջին իսկ պատահած Դոն Ժուանին,
մարկիզ դը Սադին կամ Զախեր Մազոխին,–
ինչպես մի վերջին պոռնիկ, որ չունի և
ոչ մի սրբություն`
ո՛չ հոգու Շիլլեր, ո՛չ էլ մի վերջին
Փերսի Բիշի Շելլի…
Բայց աշխարհում քիչ չեն նաև բարի մարդիկ,
որոնք մտածում են միշտ մտերիմների մասին,
ցանկանում նրանց աչքերը բացել,
կարեկցանքով հարցնում են.
– Ի՞նչ է եղել, սիրելի՛ս, քո… ինչ են ասո՞ւմ… հիշողությա՛նը: –
Իսկ ի՞նչ ունի նա, այսպես ասած, հիշողության հետ –
այլևս ընդհանուր գրեթե ոչինչ,
ոչ մի այնպիսի բան, որ ընդհանրապես արժե հիշել…
***
Ու վաղ աշնանային մի օր,
երբ մտքերիդ կպչուն պարսը
չի արթնացնի քեզ լուսաբացին`
երազի այն վերջին հենակետում մարտական,
որից այլևս փախչելու տեղ չունես,
հետ կշրջվես հանկարծ`
կարծես առաջին անգամ տեսնելով –
տունը բարձունքին`
ամբողջովին մացառների մեջ
վայրի խաղողենու և քրիզանթեմի,
մահճակալը ճգնավոր,
որ հիշում է բոլոր աղոթքները իր լսած,
ծանր բնավորության մարդը` պատի հետևում,
ում հետ կյանքը հեշտ չտրվեց…
ընդունի՛ր պարտությունդ,
վերջ ի վերջո ընդունի՛ր պարտությունդ
այն վիրավոր աշնանը,
որը խմբից հետ մնացած զինվորի պես,
ուժասպառ,
քարշ է տալիս իր հետևից հետքերն արյան –
հեռու մարդկանցից,
հեռու նրանց խզզացող ռադիոընդունիչից,
որ ամեն ժամ
նորություններ է հաղորդում ճակատային գծից,
հեռու ճակատային գծից,
որ չի լինում երբեք ուղիղ, հորիզոնի պես,
դեռ ավելին` միշտ բեկանված,
ինչպես լեզուն` զավթված երկրամասում,
ինչպես կարդիոգրամը սրտիդ,
որ զարկում է դեռ ինքնիրեն,
չզարկվելո՛ւ իրավունքով…
***
Երբեմն այցելում է ինձ չեչեն կինը մահապարտ,
նստում է սեղանի մոտ,
ու մենք երկար զրուցում ենք երեխաներից,
էլ ինչի՞ց կարող են զրուցել երկու
պայծառադեմ կանայք:
– Երեկ որդիս առաջին անգամ հարցրեց
մահվան մասին,- ասում եմ,-
ու ես շփոթված փորձում էի բացատրել`
ինչ է բանը:
– Իմ որդին ինձ հասկանում է առանց մի խոսքի,- պատասխանում է,-
գիտե՞ս, նրանք հիմա այնքան շուտ են զարգանում,
նախքան առաջին կրակոցը…
<<Նախքան առաջին հաղորդությունը>>- մտածում եմ,
բայց դա արդեն հավերժության մեղմ ընկալումից է մեր:
Այնպես ենք ջանում արժանապատիվ
դաստիարակել մեր զավակներին,
որ նրանք ի վերջո մեռնում են սեփական արժանապատվության կորստից…
– A la guerre comme a la guerre,-
ասում է նա` ելնելով ֆրանսիական բանասիրության
ու չեչենական պատերազմի իր փորձից,
ու ես ոչնչով չեմ կարող հակադարձել նրան իմ ուկրաինականից`
ծանրաբեռնված անտեղի փաղաքշական ածանցներով
ու փափկասուն նշաններով…
Այնպես խնամքով ենք սովորեցնում մեր զավակներին` լինել քաղաքավարի,
որ նրանք ի վերջո մեռնում են անվստահությունից…
– Աշխարհն ուրիշ ելք չի՛ թողնում,-
ասում է նա` հրաժեշտ տալիս,
ու ես շտկում եմ նրա դուրս թափված մազերը:
Փարթամ սև մազեր…
Իսկ թանկարժեք զինվորական կոշիկների
կրունկների տակ –
տանուլ տված մոր դերը`
ռուսական դրամարկղային մյուզիքլում…
թարգամնությունը՝ Էդուարդ Հարենց
սկզբնաղբյուրը՝ http://gretert.com/
