Կոլաժ՝ Զեմֆիրայի համար
 |
| լուսանկարի հեղինակ՝ Անահիտ Հայրապետյան |
Տարօրինակ է... Ինչո՞ւ մետրոյի գնացքը չի պտտվում փողոցներով, այլ` միայն գետնի տակ, մութ թունելներով, մի ծայրից մյուսը: Եվ ինչո՞ւ այսպես կենտրոնաձիգ է ամեն բան, ու փողոցները չեն փախչում տիեզերքով, և երբեք չեն հանդիպում տարբեր մոլորակների փողոցներն իրար: Ինչո՞ւ ծակոտկեն է ամեն բան, ինչպես կոշտուկ քերելու պեմզա, և հատվածավոր, ինչպես աղբանոցում մնացած ճաքճքված ալյումին, և տուն գալիս ստիպված ես ցատկոտել` ցնցելով միսդ, ու խիստ կենտրոնացած ոտքերիդ տակով փախչող ծակոտկեն նյութին` տունդ աչքաթող ես անում հանկարծ, ետ դառնում ու սկսում նորից: Իսկ...
Իսկ քո լքած տարածքում նորովի է ամեն բան, հետաքրքիր, իսկ քո թողած լուսանկարի վրա աղը դեղինով դուրս է տվել տեղ-տեղ, և ցուրտ է այնտեղ, սառնամանիք, մինուս քառասուն: Սարսափ: Իսկ ձայներիզը, որ մոռացար, շատ պտտելուց ճաքճքել է, ինչպես ոտքի տակ ընկած ալյումինե լար, բայց էլի պտտվում է ու խզխզում, և նրա պտույտների ներսում կա ամեն բան ու նույնիսկ` երիցուկների դաշտ, բայց ցուրտ է այնտեղ հիմա, սառնամանիք, հյուսիսային արջ, սառույցներ, լայկաների մրսած հաչոց, եղջերուներ, չուկչաներ, յուրաքանչյուր քառակուսի կիլոմետրի վրա մեկ չուկչա, որը ջերմություն չի երազում, որովհետև չգիտի, թե ինչ է դա: Մինուս քառասուն: Սարսափ: Իսկ քեզ հետ կապված ժամանակը հաստ ու սերտ բետոնի շերտ է, բետոնում` քո գազահատ հրահանը, սիգարետի դատարկ տուփ, թրջված լուցկի, գարնանը տուն դառնալու անզգուշությունն ունեցած թռչնի զույգ թևիկներ, կնճռոտ գուլպա, լաքը թռած պայուսակ, քթիկը թեթև դեղնած վարտիք, ի՜նչ անհեթեթ է այս վուալով շլյապան, բետոնի մեջ` կտրված-ցրված ուլունք, ակից դուրս պրծած տոպազ, եղունգ հարդարելու պստիկ խարտոց... Իսկ քեզ հետ կապված ժամանակը բետոնե սուզանավ է, որ լողում է Բարձրյալ պլազմայի միջով, ու ամեն անկյունում սիգարետի կրակ են ուզում ծանոթ դեմքեր, իսկ կրպակի մոտ մեր ժամանակի վկաները փրփուր են փչում գարեջրի վրայից ու ցրված ժպտում գավաթի միջով, ժպիտի տակ` բարեհոգություն, ներողամտություն, ժպիտի տակ` ափսոսանք, ակնարկ, ժպիտի տակ... ժպիտի տակ... խորքում, ավելի խոր... նախամոր չորացած ծծերն ու դիվային կրակող աչքերը, գայլահմա քուրմն ու հմայված գայլեր, ցուլեր, եղջերուներ ու հիպնոսի մեջ քնած թրատամ վագր, ժպիտի տակ` վարդագույն միս, ուրիշ մսեր...
Համար քառասուն մթերային խանութ, մսի բաժին: Խորշել պետք չէ, մի՛ս, քո եղբայրներն են, և միսն էլ պոեզիա է, մեղեդի ու ռիթմ, նաև պատմություն` եթե դեռ տաք է, թրթռուն, եթե քրոմոսոմները ձիգ շվվում են լիֆտի ճկված ճոպանների նման, այլ ոչ ճաքճքված, ինչպես ոտքի տակ ընկած-մոռացված ալյումինե լարեր: Մեր սուզանավը նաև այստեղ է` մսերի ներսում. նույն սուրբ պլազմայի մսային խտացումն է, հետո կլինի ապախտացում-լորձ-փրփուր, վերստին` խտացում, հեղուկացում, գերխտացում, բետոն, ալմաստ, ուրան, երկրաշարժ, պայթյուն, ազատում, թռիչք... Ստո՛պ, կանգ առ, մի՛ս, շուրջդ նայի՛ր, չափդ ճանաչի՛ր, լյարդդ կխցանվի, երիկամդ ճաք կտա, հնարավորից մեծ բեռ մի վերցրու ողնաշարիդ, որ օստիոքոնդրոզով կերվում է արդեն, ու ծակոտկեն է` ինչպես կոշտուկ քերելու պեմզա, կամ հինավուրց տաճարի պատ: Մտիր խանութ, մի՛ս, մոտեցիր մսի բաժնին, ուր հիմա միս չկա կարծես. ճանճերն են բզզում սկուտեղին լերդացող արյան երեսին: Տունն այստեղ է... Հե՜յ, հե՜յ, ո՞ւր ես... Բարձրացրու լերդացող արյան լեզվակն ու տակը նայիր: Ճանճ, քշշ, մի խանգարի, ինչ համառն է այս ճանճը, դե քշշ... Ո՞վ ես, ճանճ, բզզոցդ շատ է ծանոթ` ետ-ետ գնացող, էլի ետ, էլի... ճանճ, մողես, լորտու, սարյակ, անտիլոպ, մարաբու... Ո՞վ ես դու... Եվ քայլքդ էլ ներդաշնակ չէ. ոտքդ կարճ է մյուսից կամ երկար (այս դեպքում մյուսն է կարճ), աչքդ էլ լավ չի տեսնում, եթե առհասարակ տեսնում է... Եվ ուրեմն գիտեմ քեզ, ճանաչեցի, գիտեմ...
Պապ, պապ, ծեր մեղու-անտիլոպ, մարաբու, քո բզզոց-բառաչ-կռինչն էր, ճանաչեցի: Լսիր, ծեր դմբո, քո ինչի՞ն է այդ կռիվը, բա դա քո՞ կռիվն էր, որ գնացիր կամավոր, փոխանակ հանգիստ արաղդ խմեիր: Հերոսի մոդելը ֆռֆռո՞ւմ է հոգեկանիդ պարունակներում, հանգիստ չէր թողնո՞ւմ... Չգիտե՞ս: Պատասխանը չիբուխի ծուխն է` անտարբեր, ուրվապատկերների կերպափոխ գալարումներով երկինք ձգվող... Վարի շրթունքիդ թութուն է կպել, թքի՛ր, ավելի ուժեղ, չէ, պինդ է կպած, թե՞ ուժ չի մնացել մեջդ, սպասիր, ո՞ւր ես գնում, սպասիր պոկեմ, էյ, ո՞ւր... Հա, հասկացա... բայց դե քիչ խմիր քո այդ զզվելի ճաճան, լսո՞ւմ ես... Ահ, լսող չես, լավ, մոռացանք... Ո՛չ քեզ, ոչ, այլ քեզ հետ կապված ժամանակը, այնպես որ` բայ-բայ: Սակայն ի՞նչ աղմուկ է, ինչ է, մի՞ս...
Ուրեմն դառնանք համար քառասուն խանութին: Միս են բերել` կարմիր մարմարիոն, ճարպաշերտերով կշռույթավորված, ռիթմիկ ու թրթռուն, ներդաշնակ ու բուրավետ: Ու մսերը խռնվել են մսի շուրջ ու լարված-տագնապած միտք են անում, թե ընթրիքը որ ճամփով տանեն: Իսկ ընթրիքից հետո նրանք գուցե տխրեն, թախծեն, գուցեև լաց լինեն, որովհետև... որովհետև մոռացված ֆոտոների վրա մինուս քառասուն է միշտ ու մի տարածք, ուր էլ չես մտնի, ուր ամեն բան բետոնե սուզանավ-տիեզերանավի մեջ է, ու լողում է անորոշ: Հիշո՞ւմ ես...
Սերը հանկարծ թունելախորշով է գալիս, երբ անհամբեր սպասել ես նրան ամենուրեք: Նա գալիս է վերջապես` ռիթմիկ խփելով ռելսերին. խփոցն ուժգնանում է, դղրդոց է արդեն. դղրդոց-դղրդոց, դղրդոց-դղրդոց, դղրդոց-դղրդոց... Թունելից դուրս մղվող քամին ուժգին խփում է դեմքիդ, մթի պոչն անցնում է վրայովդ ու հանկարծ... Լավայի պես ժայթքում է լույսը, ողողում մարմինդ, հոգիդ, մի՛ս... Հիշո՞ւմ ես...
- Հիշո՞ւմ ես:
Ահ, ոչինչ էլ չես հիշում դու: Եվ ինձ էլ կարծես պետք չէ արդեն, փու՛հ... գնաց, թռավ, ու սուզանավ-տիեզերանավն անտեր է, չունի նախապատմություն և չունի վերջնագիր. ինքն իրենով է ու իր անվերջ-անհեթեթ պտույտներով: Իսկ կար ժամանակ... Սարսափ... Լավ, չփորփրենք... Բայց, այնուհանդերձ, կար ժամանակ ու... Ի՞նչ էր, միս, հիշո՞ւմ ես... Ահ, ոչինչ էլ չես հիշում այլևս, ու ինձ էլ հարկավոր չէ կարծես, փու՛հ... գնաց, թռավ... Ու երբեք էլ չեն պտտվելու վագոններ սառնամանիքով զսպանակված փողոցներում, ու եթե ամռանը բացվեն նույնիսկ զսպանակները` փողոցները չեն փախչի տիեզերքով, որովհետև անտարբերորեն ծակոտկեն է ամեն բան, համառորեն հատվածավոր ու անխզելիորեն կենտրոնաձիգ: Իսկ իմ թողած ֆոտոն կերվել է դեղին քիմիայով ու ցուրտ է այնտեղ, մինուս քառասուն, սարսափ... Իսկ իմ թողած ձայներիզը չորացել է, ճաքճքել ու շատ պտտելուց հիմա ճռճռում է, խռխռում... չէ, կռկռում է կարծես` կռռ, կռռ, կռռ...
Կռռ,- կռկռում է ինչ-որ մեկը պատուհանից այն կողմ, պատի ելուստի վրայից: Կռռ, կռռ... Գորտ է, ջրհորդանի ետևից թշերն է ուռցնում պարբերաբար` կռռ, կռռ... Աչուկները խոնավ են, քթիկը նույնպես: Ծանոթ: Դո՞ւ ես... դո՞ւ ես, տատ: Ողջույն: Ախր ես էլ մտածում եմ միշտ` ո՞ւր կորավ պստլիկ պառավիկը, չէր կարող այդպես անհետ ու անդարձ կորչել: Եկար ուրեմն... Դե արի, արի... Դու ես, չէ՞... Հա, դու ես, քոնն են այդ պլշած-տարակուսած աչքերը, այդ մեծ կոշտուկը ոտքիդ բութ մատին, որ միշտ քերում ես պեմզայով... Դու ես, չէ՞, տատ, ես էլ ասում եմ` ո՞ւր չքվեց այս կինը, մեռավ, ինչ է... Բայց նույնիսկ մեռնելը հո չի՞ նշանակում, թե իսպառ ոչինչ դարձավ, չէ՞: Ո՞նց ես, ի՞նչ կա-չկա... ինձ հետ չես խոսո՞ւմ... Հա, անձրևի ես սպասում, դեռևս երեսունյոթ թվից: Այնուամենայնիվ ուզում ես ինչ-որ բան ասել: «Կռռ»: Մի տանջվիր, ես գիտեմ, թե աչքերդ այդպես թարս ոլորելիս` ինչ ես ասում սովորաբար. ասում ես` «Այ տղա, բայց կարո՞ղ է այնպես լինել, որ ես երբեք էլ չտեսնեմ էն խոտը, էն ծովը, երիցուկի դաշտերը...»: Ճշմարտացի եմ, չէ՞: Հիմա տեսա՞ր, որ անհնարին բան չկա, հիմա ուզես` կթռնես-կտեսնես դաշտերն ու ծովը, միայն թե անձրև գա: Վաղուց չկա: Կաշիդ չորանում է: Ի՞նչ անեմ: Ախր չի պտտվում մետրոն փողոցներով ու շատ է կենտրոնաձիգ ամեն բան: Լսիր, կուզե՞ս սպանեմ քեզ: Ցավ չես զգա, խոստանում եմ. գորտ սպանելն իմ սիրած զբաղմունքն է, դեռ մանկուց: Ու դու գուցե վերջապես հասնես, գուցե անձրև գա վերջապես, ու տունդ տեսնես, հը՞: Չէ՞: Գնո՞ւմ ես: «Լկտի լաճ»: Վախեցա՞ր: Սպասիր, կատակեցի. թեև եթե ուզեիր... Դե սպասիր, ոտքերդ ջրիմուռն է խճճել, սպասիր պոկեմ: Զգույշ թռի. բարձր է... Էխ տատ, տատ: Իսկ հիշո՞ւմ ես...
Իսկ դո՛ւ հիշո՞ւմ ես...
Ահ, ոչինչ էլ չես հիշում այլևս, ու ինձ էլ կարծես պետք չէ: Ուստի մտեք մոռացության բետոնի մեջ ու` ստոպ-կադր: Ու հեռացեք վերջապես թափվող անձրևի խորապատկերով, հեռացեք, սուզվեք... Ու հեռացող թաց այդ պատկերի ժամացույցը աղավնու թևաբախումը չէ, այլ բետոնե սուզանավ-տիեզերանավի անտարբեր պտույտը մութ խորշերով, պտույտը և իմ սրտխփոցը: Եվ ամպլիտուդները մերձենում են` ավաղ, և մոտ է համախփումը, ու պայթյունն էլ մոտ է բնականաբար: Ու վերստին կբացվի անձրև-վարագույրը և... Հե՜յ, գորտեր, մեղուներ, անտիլոպներ ու մարաբուներ, պստլիկ-պստլիկ տատիկներ-պապիկներ, վերստին կցատկոտեք ծակոտկեն հարթություններում, ու երիցուկներին` վերստին` ողջույն:
Ծանոթագրություն` կոլաժի կառույցում օգտագործված են Զեմֆիրայի երգերի տեքստերից վերցրած հատվածներ:
