Ապրելու մեկ օրը
(պոեմ)
1.Առավոտ կամ մի քանի խոսք երջանկության մասին
Քաղաքի վրա ամպի նման կուտակվել է փոխադարձ սիրո կարոտը:
Մարմինները յուղած մարզիկները սրճարաններում
հաճոյախոսում են գիպսի նման լերկ ոտքերով կանանց:
<<Amour>> կամավոր ընկերության անդամները
եռանդով նետեր են արձակում սիրտ-թիրախների վրա:
-Սիրեցե՜ք մեզ-
երկարոտն աղջիկների շարքերն են անցնում:
-սիրեցե՜ք մեզ,
և մենք կարմրաշուրթ երեխեք կունենանք,
գուլպաներ կգործենք
օրորոց կօրորնեք,
տակաշո՜ր կփոխենք...
...Իսկ ահա մթության մեջ
ինչ-որ մեկը խարխափում է ու առաջ շարժվում,
Ես գիտեմ, նա որոնում է
ինձ կախարդելու ամենահարմար առիթը:
Առավոտվա խառն իրարանցման մեջ
ո՜չ ոք չի իմանա,
թե ով էր առաջինը,
որը քրտինքի մեջ լող տալով
մաքուր զգացմունքներ էր որոնում
զուսպ նախադասությունների շարասյունի մեջ:
Իսկ երբ հոգնությունը կփակի իմ աչքերը,
ես գուցե ձեզ հետ ավելի լուրջ խոսակցություն կբացեմ
և դրա համար
մթության մեջ որոնում- գտնում եմ ձեռքը,
որը խարխփում է չղջիկի նման օդի մեջ
և սեղմում եմ դեմքիս,
և արցունքները կաթում են անծանոթ մատների արանքով...
2. Ընթացիկ մտքեր
Լավ մարդկանց որոնեք նրանց մեջ
ում գլուխները կապված են վիրակապերով.
(որովհետև ապացուցված է, որ լավություն անողի գլուխը
ծակվում է ինչ-ինչ պատճառներով):
Այս նախադասության մեջ շեշտը չդնեք լավ մարդկանց վրա
և ոչ էլ նրանց կապկպված գլուխների,
այստեղ ամենակարևորը ՈՐՈՆԵՑԵՔ-ն է:
Երբեմն մենք իրար ուխտավոր ենք ասում,
երբեմն սուրճ ենք խմում ու նայում պատուհանից դուրս,
առավոտյան մենք իրար բարի լույս ենք մաղթում,-
իսկ սերը, սե՜րը մեր հետ է միշտ և ամենուրեք:
Լավ մարդկանց որոնեցեք՝ նստեք իրար դիմաց,
ծաղիկներ դրեք սեղանին,
վիրակապերի մասին չասեք ոչ մի խոսք,
այլ՝ միանգամից անցում կատարեք, սեր սե՜ր, դեպի սեր,
և նրանք գլուխները ձեռքերի մեջ կառնեն վերջապես
և դուք կհաղթեք...
Ես հոգնած փակում եմ դուռը, անջատում եմ ռադիոն
և դեմքի վրա պառկում եմ հատակին՝
երկրագնդի սհուն ընթացքը չխանգարելու համար:
3. Ընթացիկ մտքեր
Քամին կանգնում է ոտքի մատների վրա:
Կարգի է բերում ամբողջ օրգանիզմը
արցունքի հայտնվելը կազմ-պատրաստ դիմավորելու համար:
Մենք այնպես քիչ ենք սիրել իրար այս աշխարհում,-
այն աշխարհում ձեռ-ձեռքի տված զբոսնելու համար:
Իսկ այնտեղի մասին կան հակասող պատկերացումներ:
Նույնիսկ անմահները հաճախ մտածում են մեռնելու,
ժառանգության, ծերության, կահույքի ու կնճիռների մասին:
Այս, նրանք նույնիսկ երբեմն իսկապես մեռնում են:
Եվ այպիսով անմահները նույնպես երբեմն խուսափում են
ուղղակի խոսել անմահության մասին:
Դառնությունը դեղնում է ատամների վրա,
և բառերը դուրս են գալիս թորված, կենսախինդ ու զուլալ:
Իսկ երաժշտությունը չի ուշանում,
և քամին սկսում է իր նազելի շարժումները,
որոնք պատմում են զարմանալի սրտաճմլիկ բաներ
այս ու այն կողմերի աշխարհների անմիջական կապերի վերաբերյալ:
Ես ծառերի մասին կխոսեմ ավելի բացեիբաց,
նրանք երբեմն չեն շարժել իմ խղճի և ոչ մի հատվածը,
որովհետև նրանց ճյուղերից երբեմն
անմահներ են կախվել
և բավականաին երկար ու ազատ ժամանակ են ստացել
մեռնելու, ժառանգության, ծերության, կահույքի ու կնճիռների մասին
մտածելու համար:
Ծառեր,
դուք դեռ շա՞տ պիտի աճեք,
որպիսզի գիտակցեք ձեր ամբողջ մեղքն ու դաժանությունը:
Բայց քամին դառնում է ավելի հմուտ,
նրա ձևերը և շարժումները քանի անգամ բարդանում են,
և նրա վարպետությունը գնահատելը դառնում է առավել դժվար
և գլուխ ցավեցնող:
O՜, դու,
երբ լեզուն կտրվում է ատամների տակ,
երբ նոր որակ և հատկություններ են ստանում
մեզ շրջապատող առարկաները ու երևույթները,
և էլի, օ՜ դու,
երբ խոսքը
երեխա ծնելու պես ցավով է դուրս գալիս հոգուց,
երբ քրտինքի մեջ կորած մագլցում ես սպիտակ պատերով վերև,
իբր թե գերագույն նպատակը,
որն աստվածային պսակը գլխին, իր շքախմբով
ձևավորվել է առաստաղի տակ, սարդոստայնի մեջ
և փայլփլում է կապույտ երանգով:
Ես վերջին անգամ ուժ եմ հավաքում.
ուրեմն, օ՜, դու,
որ վեր ես բարձրացնում շեշտակի հայացքդ,
և հասուն տղամարդու օրգանիզմը ոտքի մատների վար է կանգնում,
և չուշացող երաժշտության տակ
հարմարորեն տեղավորվում ռեքվիեմի սև տախտակների մեջ
և գրականության զարգացման բանական օրենքները գիտակցելով,
առանց բողոքելու լողում ես դեպի անմահություն՝
անհարթ հայացքդ ապագային հառած,
հայացքդ, որը աղի է թեև,
բայց երջանկությունը դեռ նոր, նոր է հաջորդելու:
4. Միջօրեի կասկած
Խոչնդոտներից ամենագեղեցիկն ու ամենատարածվածը,-
նա ապրում է վարդերի մեջ և գույնը փոխում է օրվա հետ:
Բնության մեջ երբեք չի հանդիպում ազատ վիճակում,
այլ՝ միշտ կապված է ինչ-որ երևույթների ու հարաբերությունների:
Կողքի սենյակում խոսում են բոլորովին ուրիշ թեմայով,
բայց մի վհատվիր,
կյանքը կարճ է թեև, բայց քո հերթն էլ կհասնի,
և բաց պատուհանների խորհրդավոր ֆոնի վրա
դու կուզենաս մի օր խաչվել և վերածնվել նորից:
Ատամի կրճտոցի, խուլ հեգնանքի նվագակցության տակ
դու մեզ կհագցնես տառապանքի սև թավիշը:
Նրա մասին միշտ ասում են, որ ծավալված է օդում,
բայց ոչ ոք չի համարձակվել նայել նրա աչքերի մեջ:
Սիրո և կարոտի երգերում միշտ առկա է նրա տարրը,-
և զգացումը դարձնում է ավելի փոխանցվող և վարակիչ՝
թեև հայտնի չէ, թե որտեղ է սկսվում ու որտեղ է ավարտվում նա:
Հոգատարությամբ շոյելով արցունքից կսկծացող ու փակ աչքերը,
դու մեզ կհագցնես տառապանքի սև թավիշը:
Բայց մենք, որ կանգնած ենք սառած ծովի չշնչող կրծքի վրա
և ամեն առիթով ծաղիկներ ենք նվիրում սրան և նրան
և բացիկներ ենք ուղարկում՝ սիրելի՜ս, ես դա շատ լավ եմ հասկանում...
Հանկարծ մի օր ամբողջ թափով ընկնում ենք մեր գրասեղանի վրա,
որովհետև սենյակում հանկարծ տարածվում է նրա մեղմ բուրմունքը
և ստիպում է մեզ հատուկ ծեծել ոտքերով
և տարօրինակ բաներ խոսել անծանոթ մարդկանց ներկայությամբ...
Կողքի սենյակում հրեշտակները շարվում են ժամասացության,
թթխմորի նման անխառն է նրաց ուղեղը
և նրանք բոլորն էլ սև թավիշե համազգեստներ են հագած:
Հեռվում ուշացած մեքենաները ուսերը զարմացած վեր քաշեցին,
բայց ես հավանության նշան արեցի գլխով:
5. Ընթացիկ մտքեր
Հենց նոր փողոցում
մեկը դուրս եկավ համբերությունից,
նախ հուսահատված
գոռաց սկզբում,
մինչև որ մարդիկ
շրջապատեցին նրան չորս կողմից,
հետո խնդրեց որ լռություն պահպանեն
և վերջապես
խոստովանեց, որ ինքը Շեքսպիրն է,
հետո պահանջեց,
որ իրեն լուսանկարեն
աջից ու ձախից,
ծաղիկներ նետեն
և ծանրակշիռ
հոդվածներ տպեն իր գործերի շուրջ,
ինչպես որ կարգն
է…
Բանասիրության
խրթին անտառում կա այդ փողոցը,
և այդ մարդը
կա, որին կծել էր
տասնչորսոնյա
սոնետը մի օր,
և նա դուրս
եկավ համբերությունից.
Բժիշկը նրան
խորհուրդ էր տվել
առավոտյան կարդալ
<<Վարք մեծաց>>,
իսկ երեկոյան
թեյի մեջ գցել քորեյի թփեր,
դեմքով ու թվով
համաձայնվել ենթակայի հետ,
և տրիոլետ տեսնել
երազում:
Նա կարգին մարդ
էր, զավակների հայր,
իր կարծիքն
ուներ աշխարհի մասին,
գիտեր, որն
է չար ու որն է արդար,
գիտեր, թե ինչ
է տանում իր ուսին:
Եվ մի ցանկություն
ուներ իր համար,
որ դամբանական
գրվեր այսպիսի.
<<Գիտեր,
որն է չար ու որն է արդար,
գիտեր, ինչ
է տանում իր ուսին>>:
…Կա մի մարդ,
որին սիրով կնվիրեի այս տողերը,
չեմ խղճում
նրան:
Հենց նա է որ կա,
որ ամեն գիշեր հանգավորում է իր արձունքները
և ուրախությունն
է մցնում ռիթմի զսպաշապիկի մեջ:
Նրա բառերից
թարմ գիպսի հոտ է բուրում,
և կիրակի օրը
կնոջը նվիրում է
մի խումբ դերբայական
դարձված:
Մենք մի օր
հանդիպեցինք իրար,
կանգնեցինք
դեմ-դիմաց, և երեկո էր.
-Գիտեք երեկ
մեկը դուրս եկավ համբերությունից
և ասաց՝ ճշմարտությունը
նա է տեսնում միայն,
ով նրա մեջ
ապրելու հույս է տեսնում
և տեսնում է
զարմանալի պարզ ու հասարակ բաներ,
որոնք բոլորն
են տեսնում,
բայց մենք ենք
պարտավոր ասել,
որովհետև միայն
մենք գիտենք ամպել-չանձրևելու գաղտնիքը,
և թե ինչու
ռազմիկները չուզեցին իշխան դառնալ,
և գիտենք այս
երկու զուգահեների մասին
երկար խոսակցություններ
բանալ…
6. Երեկո
Եվ ռիթմը խփում
է քունքիդ արյան շատրվանի նման,
քեզ ասում են,-օ՜,
ինչքան ես գեղեցկանում անհուսորեն տառապելիս:
Ճաշակով հագնված
կանաց համաչափ ծափահարությունների ներքո
դու թաշկինակներ
ես նետում բոլոր բաց պատուհաններից ներս,
և ծաղիկների
թերթերից թափվում է դիալոգի հեղհեղը:
Եվ ռիթմ ողողում
է դեմքս ցավի հետ հյուսված:
Ամուր սեղմում
են շուրթերը իրար,
և ատամները նույնպես
սեղմում են իրար ամուր,
այնքան ամուր,
որ փակ աչքերի առաջ
նախ կլոր օղակներ
են հայտնվում,
և հետո ճերմակ
աղավնիներ՝ կտուցների մեջ
ծաղկած աֆորիզմներ
պահած:
Հաճելի է կեղծ
ռոմանսի այս ճարպոտ երեկոն:
Լապտերների
մեջ հարմար տեղավորվում են հրեշտակները,
ծալում են թևերը
և աչքի տակով նայում
այգիներում
համբուրվող զույգերին
և իբր թե անտարբեր
հորանջում են
բանականին չափազանց
նման:
Հիանալի է հմուտ
կազմակերպված դեպքերի հաջորդականությունը,
երբ արևին փոխարինում
է լուսինը
և պայծառ լուսավորված
դահլիճներում,
մի խումբ մարդիկ
համերաշխ նստած իրար կողք, զննում են մարդկանց մեկ ուրիշ խմբի, փոքր խմբի,
իսկ երբեմն
էլ նույնիսկ մի մարդու
և ծափահարում
են ու աղմկում մերթ ընդ մերթ
նյարդայնացած,
հիացած, հուզված, ջղայնացած:
Իսկ ռիթմը կամաց-կամաց
իջնում է կոկորդովդ
ներքև
և դու անփույթ
և արտիստիկ շարժումներով
ձեռքդ սեղմում
ես սրտիդ,
գլուխդ ետ ես
գցում և աչքերդ հառում վերև:
Եվ հանկարծ
լապտերի միջից
կինը շեշտակի
բարձրացնում է հայացքը,
և հեռվից լսվում
են
ուշացած մեքենաների
խորհրդավոր շչակները:
Եվ հանկարծ
ոտքերդ ծալվում են,
որովհետև ռիթմը
արդեն քո ողջ մարմինն է ցնցում
ու դու անզոր
ես ու խեղճ նրան դիմանալու համար:
Հենց այդ պահին
դանդաղ բացվում է դուռը
և ներս է մտնում
նա,
որի այցելությունը
սկզբում և միշտ
տարօրինակ է
թվում քեզ համար:
7.Մենախոսություն, երբ օրը մոտենում է ավարտին
Լռություն,-
վայրկյանը
սարդի նման արագ վազեց
և անհետացավ
ժամացույցի զսպանակված որոգայթի մեջ…
Սիրտս տրոփում
է մեկ-մեկ,
հատ-հատ:
Իսկ երեկոն
արդեն ուժի մեջ է
սենտիմենտի
իր բոլոր անհրաժեշտ տարրերով:
Իսկ դու,
պարզվում է բավականին լուրջ մարդ ես
և խոսակցությունների
մեջ կարծիք ես հայտնում,
որ ռեժիմով
սնվելու մեջ է չգիրանալու ամբողջ գաղտնիքը
և ավտոմեքենաների
բանեցրած գազը
իսկապես
վտանգ է մարդկության ապագայի համար
և որ երաժշտությունը
օգնում է մարդուն
սեքսը դարձնել
ավելի մաքուր ու հարմար:
Եվ լռում
ես և չես խոսում այն մասին,
որ թաքուն
տառապում ես հեռվում մեռնողների ճիչերից:
Եվ քո սիրտը
իսկապես ցավում է
հեռավոր
մի երկրի համար,
որի բարեբեր
հողերը
ողողվել
են ֆաշիզմի կոյուղու կեղտաջրով,
և որ այլևս
չի ապրում Սալվադոր Ալիենդեն,
որն այնքան
շատ էր ուզում տեսնել
իր երկիրը
երջանիկ ու հարուստ,
և այլևս
չի ապրում Պաբլո Ներուդան,
որի բանաստեղծություններն
ես թարգմանում հիմա,
ակնածանքով
ու խոնարհ տքնելով ամեն մի տողի վրա:
Եվ լռում
ես, չես խոսում այն մասին նաև,
որ քո խիղճը
բացահայտորեն տառապում է
սովից խեղթույրված
դիմագծերի համար,
որից հենց
քո կողքին աճող հացի մի կտորը
կդարձներ
հրապուրիչ և գուցե գեղեցիկ:
Իսկ դու
լռում ես, չես խոսում այս ամենի մասին,
որովհետև
բառերը խեղճ են ու անզոր,
որովհետև
բառերը դեռ չեն հասունացել
մեծ ցավի
և մեծ ուրախության համար:
Օ՜, շարեք
պատերը տան
և պայթացրեք
մարդու սիրտը լաբորատոր պայմաններում,-
երեխաներ
կծնվեն առանց ոտք, առանց աչք,
մայրերը
առանց արցունք՝ սարսափից կհամրանան:
Օ՜, սարքեք
տներ առանց պատուհանների,
չէ՞ որ արևի
արդարությունը կխանգարի ձեզ,
և մանեկեններ
կլցվեն փողոցները՝ սպիտակ ուղեղներով,
ամուր բիցեպսներով
ու անմազ դեմքերով
և չեն հասկանա,
թե ինչու են մարդիկ թավալվում
իրենց կրակոցներից:
Իսկ դու
լռում ես, դու չես խոսում,
այլ՝ գլուխդ
թաղել ես թերթերի մեջ,
և սիրտդ
բաբախում է չափից շատ արագ:
Եվ լսում
ես առօրյա մի խոսակցության մասին,
որ ճապոնական
գարունը չափազանց անհասկանալի է,
որ իջել
է հեռուստացույցների գինը,
որ չափազանց
անճաշակ են հագնվում աղջիկներն այս ամառ,
որ Դեմիս
Ռուսոսը ազգությամբ հույն է, ապրում է Փարիզում
և երգում
է անգլերեն,
իսկ մենք
հայ ենք ու պետք է բարեկամանանք:
(Ասել, որ
դու սիրում ես խաղաղությունը և ուզում ես բոլորը լինեն երջանիկ՝ ճշմարիտ կլինի, բայց
չի լինի բանաստեղծական: Կամ թող ճախրեն երկնքում աղավնիները և արևի դեմքը երբեք չծածկվի
մշուշով. դու մի քիչ այլ կերպ
կդասավորեիր
բառերը, և կստացվեր մոտավորապես
այսպիսի
նախադասություն,-
Եթե երկնքում
աղավնիներ կան,
մենք բոլրս
էլ հանգիստ գնում-գալիս ենք
արևի տակ):
Բայց դու
կարող էիր ապրել աշխարհում
և սիոնիզմի
մասին չունենայիր ոչ մի գաղափար:
Բայց դու
կարող էիր լինել ավելի երջանիկ,
թե չիմանայիր
ինչ բան է գենոցիդը
ու թե ինչ
է խտրականությունը ռասսայական:
Կխմեիր քո
սուրճը հանգիստ, կհամբուրեիր կնոջդ,
կպառկեիր
մեջքիվար՝ երազելով տիեզերգնաց դառնալ
և զարմացնել
ձեր թաղի բոլոր քաղքենիներին,
որոնք գիշեր-ցերեկ
փայլեցնում են իրենց
բյուրեղապակյա անոթները ու սկահակները
և թանկարժեք
կահույքի վրայից մանրադիտակի
օգնությամբ հայտնաբերում
և մեկ-մեկ
թռցնում փոշին:
Օ՜, բառարանները
լիքն են ավելորդ բառերով,
այս փոքրիկ
երկրագնդի վրա ո՞վ հնարեց դրանք…
Հեռախոսի
զանգը ստիպեց փոխել մտածումներիդ ուղղությունը.
դու հիշեիր
քաղաքը, որտեղ ծնվել ես 28 տարի առաջ,
և ժպիտն
ու ցավը ողողեցին դեմքիդ արտահայտությունը,
երբ հորդ հիշեցիր:
Բայց դու
ներքուստ զգում ես, որ տարիները ետ են գնում արագորեն,
և դու մանկանում
ես արագորեն,
և շուտով,
շուտով կհասնի այն պահը,
երբ այլևս
անհնարին կլինի զսպել
թարթիչներիդ
տակ ուրճացող հեղեղը արցունքի
և ճիչդ,
ճիչդ,
նորածնի
ճիչդ անհոդաբաշխ ու ցնծագին:
Օրվա վերջ՝ կամ բանաստեղծության վերջ
Եվ ամենը,
ինչի մասին դու ոչ մի խոսք չասացիր,
և քո սիրտը
ցավից միայն դուրս ընկավ, շեղվեց ռիթմից,-
դու բառ-բառ
կպցրեցիր ու դարձրեցիր տող:
Հրաժեշտի
համար ահա բարձրացնում ենք մեր ձեռքերը,
Եվ այն ամենը,
ինչ դու տեսար օրվա ընթացքում,
և հարցերը,
որ տվեցին քեզ, և պատասխանները,
ինչքան քիչ
էին կապվում քո կյանքի և օրվա վախճանի հետ:
Այդ դու
չէ, դու չէ, թող ուրիշները արտասվեն,
դու բարձրացրու
քո ձեռքերը հրաժեշտի այս պահին:
Ու թեև քեզ
խփեցին տեղի ու անտեղի
և ասացին
խոսքեր, որոնցից դառնացավ քո սիրտը՝
բայց դու
հավատարիմ ես քո ժողովրդին սկզբից մինչև վերջ,
հավատարիմ
ես և ոչ թե պարտական, և ոչ թե ի պաշտոնե,
և դրա համար
չէ, որ դու աշխատավարձ ես ստանում,
այլ ճակատագրով,
որովհետև դու այդպես ես ծնվել
և գուցե
այդպես էլ մեռնես:
Այդ, դու,
միայն դու պիտի արտասվես
և հրաժեշտի
համար բարձրացնես քո ձեռքերը:
Սիրելիս,
նայիր՝ տող-տողի հետևից շարվում է քո կյանքը,
և սերն ու
ցավը ասում են քեզ ապրիր,
և ամպերն
ու արևը,և անձրևն ու վիշտը, և աստղերն ու քամին.
բոլորն են
այստեղ, քեզ հետ են, ինչ արած:
Բայց դու
բարձրացրու քո ձեռքերը հրաժեշտի այս պահին:
Եվ մարդիկ…
սիրիր նրանց առանձին-առանձին,
թերությունների
համար սիրիր,
առավելությունների
համար կսիրեն ուրիշները,
որովհետև
դու ադպես ես ծնվել
և գուցե
այդպես էլ մեռնես:
Իսկ անհրաժեշտության
դեպքում,
խնդրեմ,
Ահա այս
պատկերը,-
մարդիկ թռչունների
թևերով
դանդաղ հեռանում
են երկրագնդից…
Բայց դու
հրաժեշտի համար
բարձարցնում
ես քո ձեռքերը.
դու մնում
ես այստեղ
սիրելու,
երգելու և մեռնելու համար:
