թոմաս սթըրնս էլիոթ / thomas stearns eliot

ԳԵՐՈՆՏԻՈՆ

Չունես ծերություն, կամ ջահելություն,

Այլ, այսպես ասած, հետճաշյա մի քուն՝

Երկուսի մասին երազներով լի:

Ահա ես՝ մի ծերունի, ցամաք ամսվա մեջ,

Ով լսում է տղայի ընթերցանությունը ու անձրևի սպասում:

Ես չեմ եղել տաք դարպասների մոտ,

Չեմ կռվել տաք անձրևի տակ,

Չեմ թաղվել աղի ճահիճում՝ սուրը ձեռքիս,

Ճանճերը չեն կրծել ինձ մարտնչելիս:

Իմ տունը փտած տուն է,

Ջհուդը՝ տանտերը, պպզած է լուսամուտի գոգին՝

Ձկնկիթ դրած Անտվերպենի ինչ-որ սրճարանում,

Բրյուսելում բշտիկներով ծածկված, Լոնդոնում կարկատված-պլոկված:

Գիշերները զառիվեր դաշտում այծն է հազում.

Ժայռեր, մամուռ, քարաքոս, երկաթ, քակոր:

Կինը խոհանոցում թեյ է պատրաստում,

Փռշտում երեկոյան՝ ջրատար առուն խառնելիս:

Ես՝ մի ծերունի,

Մի բութ գլուխ հողմառատ տարածության մեջ:

Նշանը հրաշքի տեղ է անցնում. «Ուզում ենք քեզանից մի նշան տեսնել»:

Բանը բանի մեջ, անզոր՝ մի բառ խոսելու,

Խավարով բարուրված: Ջահել տարվա մեջ

Եկավ Քրիստոս վագրը

Անառակ մայիսին՝ հոն, շագանակ, ծաղկող Հուդա,

Որոնք շշնջալով պիտի ուտեն, բաժանեն, խմեն՝

Պարոն Սիլվերոն շոյող ձեռքով,

Լիմոնժում, ողջ գիշերը հարևան սենյակում քայլելիս,

Հաքագավան՝ Տիցիանի կտավների առջև խոնարհվելիս,

Մադամ դը Թորնքվիսթը՝ մթին սենյակում

Մոմերը փոխելիս, ֆրոյլայն ֆոն Քուլփը՝

Սրահում շրջելիս՝ մի ձեռքը դռան վրա:

Դատարկ մաքոքները

Քամի են հյուսում: Չունեմ ուրվականներ.

Ես՝ մի ծերունի ցրտաշունչ տան մեջ՝

Հողմածեծ մի բռնակի ներքո:

Այսպիսի գիտելիքից հետո՝ էլ ի՞նչ թողություն: Արդ մտածիր.

Պատմությունը բազում նենգ ուղիներ ունի, ծուղակ-միջանցքներ,

Վիճելի հարցեր: Նա խաբում է շշնջացող նկրտումներով,

Առաջնորդում մեզ սնափառությամբ: Մտածիր հիմա.

Նա տալիս է այն ժամանակ, երբ մենք չենք նայում:

Այն, ինչ տալիս է, տալիս է այնպիսի նենգ խառնաշփոթությամբ,

Որ տվածը սովի է մատնում փափագը: Շատ ուշ է տալիս,

Այն, ինչ չենք հավատում, կամ եթե հավատում ենք դեռ,

Ապա միայն հիշողությամբ. վերանայված կիրք: Շատ վաղ է հանձնում

Տկար ձեռքերին,- միտք, որին կարելի է մի կերպ համակերպվել,

Մինչև որ հրաժարումը սարսափ առաջացնի: Մտածիր.

Ոչ վախն է մեզ փրկում, ոչ քաջությունը: Մեր հերոսությունը 

Որդեգրել է անբանական արատներ: Մեր անպատկառ ոճիրները

Արժանիքներ են փաթաթել մեր վզին:

Այս արցունքներն են թափվում զայրութի ծառից:

Վագրը ցատկում է նոր տարվա մեջ: Մեզ է խժռում: Մտածիր ի վերջո,

Մենք չենք հանգել եզրակացության, մինչ ես

Փայտանում եմ այս վարձու տան մեջ: Մտածիր ի վերջո,

Աննպատակ չեմ ցուցադրել այս ամենը,

Ոչ էլ՝ ինչ-որ չար

Ուժերի դրդմամբ:

Այս հարցում անկեղծորեն կնայեի ես քեզ.

Ես, որ մոտ էի սրտիդ, վտարվեցի մայն՝

Կորցնելու գեղեցկությունը՝ ահի, ահը՝ հավատաքննության մեջ:

Կորցրել եմ իմ կիրքը. ինչո՞ւ նրա կարիքն զգամ,

Երբ կարիքը սոսկ պիտի խարդախվի:

Կորցրել եմ տեսողություն, հոտառություն, լսողություն, համ, շոշափելիք:

Ինչպե՞ս գործածեմ դրանք՝ քեզ հետ ավելի սերտ կապվելու համար:

Սրանք, հազարավոր այլ խոհերի հետ,

Ձգձգում են ցուրտ զառանցանքի պահը,

Գրգռում թաղանթը, երբ զգայարանը սառած է,

Կծու համեմունքով, բազմապատկում են բազմազանությունը

Հայելիների անապատում: Սարդն ի՞նչ է անելու,

Հետաձգելու է իր գործը. հապաղելո՞ւ է երկարաճիթ

Բզեզը: Դե Բելաշ, Ֆրեսկա, տիկին Քեմփլ, ողջը պտտվում են,

Դողացող Արջի շրջապտույտի մեջ,

Տրոհված ատոմներով: Որորը քամու դեմ Բել Այլի հողմառատ

Նեղուցներում, կամ դեպի Քեյփ Հորն սլանալիս:

Ճերմակ փետուրներ՝ ձյան վրա, օվկիանոսային հոսանք,

Եվ մի ծերունի՝ քամիներից քշված

Դեպի անկյունն այս քնատ:

Կենվորները տան.

Չոր ուղեղի մտքեր՝ չոր եղանակին:

Ծանոթագրություններ

Բանաստեղծությունը մտքի վիճակ է ներկայացնում, սակայն այստեղ անձնական հոգևոր ամլությունը վարպետորեն միահյուսվում է մարդկության, մասնավորապես Եվրոպայի անկման գաղափարի հետ: Վերնագիրը (Գերոնտիոն (հուն..)-փոքրիկ ծերունի) հիշեցնում է Քարդինալ Նյումանի (1801-1890) «Գերոնտիոնի երազը» (1866) գիրքը, որի, ի տարբերություն Էլիոթի բանաստեղծությանը, լավատեսական է: Շեքսպիրի «Խոտորնակին խոտորնակ» պիեսից վերցրած բնաբանը խորհրդանշում է չապրած կյանքը, որպես վանական քողարկված Վիեննայի դուքսը մահապատժի սպասող երիտասարդ Կլավիդիոյին խորհուրդ է տալիս «լինել բացարձակ՝ մահվան համար», որովհետև կյանքն առանձնապես իմաստ չունի, իսկ ծերությունը՝ «ոչ ջերմություն, ոչ զգացմունք»; Էլիոթի գերոնտիոնը նույնպես ոչինչ չունի, սակայն նա «բացարձակ» չէ ոչ մահվան, ոչ կյանքի համար, այլ երերում է երկուսի միջև: Բանաստեղծությունում ոչ միայն պատկերներն են միաձուլվում, այլև ներկան, անցյալը և բառերի իմաստները:

տաք դարպասներ-հուն. Thermoplae-ի բառացի թարգմանություն, այս վայրում խոշոր ճակատամարտ է տեղի ունեցել հույների և պարսիկների միջև (480թ. Ք.ա.):

«Ուզում ենք քեզանից մի նշան տեսնել»-Քրիստոսին ուղղված անհավատների կանչը, ովքեր ուզում էին հրաշք տեսնել (ՄԱԹԵՈՍ, ԺԲ,38):

«Բանը բանի մեջ... խավարով բարուրված»- անգլ. աստվածաբան Լանսլոթ Էնդյուսի (1555-1626) Ծննդայն տոնի քարոզից: Քրիստոսի և Բանի զուգորդումն արտահայտված է Հավհաննու Ավետարանի առաջին տողերում. «Ի սկզբանէ էր Բանն, և Բանը Աստծոյ մօտ էր. և Բանն Աստուած էր» (ՀՈՎՀԱՆՆԵՍ, Ա, 1.);

Քրիստոս վագրը- հիշեցնում է Վիլյամ Բլեյքի (1757-1827) «Վագրը» բանաստեղծությունը, որն հակադրվում է Աստծո ստեղծած կատաղի վագրին և քնքուշ գառնուկին (վերջինս Քրիսոսի խորհրդանիշն է): Էնդրյուսը վերոհիշյալ քարոզում ասում է. «Քրիստոսը վագր չէ»:

Պարոն Սիլվերոն և այլք- բոլոր անունները մտացածին են:

Լիմոնժ- քաղաք Ֆրանսիայում, որն հայտնի է իր հաղճապակիով:

Տիցիան- իտալ. գեղանկարիչ (1457-1576):

Դատարկ մաքոքները քամի են հյուսում- հմմտ. «Օրերս մաքոքից շուտ են վազում, և վերջանում են առանց յոյսի: Յիշիր որ կեանքս քամի է, աչքս միւս անգամ բարիք չէ տեսնելու» (ՅՈԲ, Է, 6-7): Ջեյմս Ջոյսի «Ուլիսեսի» առաջին գլխում (որն արդեն տպագրվել էր ամսագրում) այսպիսի նախադասություն կա. «Դատարկությունը հաստատ սպասում է նրանց, ովքեր քամի են հյուսում»:

զայրութի ծառ-հիշեցնում է «բարու և չարի գիտության ծառը» (ԾՆՆԴՈՑ, Բՙ, 17), որն հարուցեց Աստծո զայրութը, երբ Ադամն ու Եվան ըմբոշխնեցին նրա արգելված պտուղը:

դողացող Արջ-Մեծ Արջի համաստեղությունը:

տրոհված ատոմներ-ատոմն առաջին անգամ տրոհվել է 1919թ.-ին:

Բել Այլ- փոքրիկ կղզի Նյուֆաունդլենդ և Լաբրադոր նեղուցների միջև:

Քեյփ Հորն-Հարավային Ամերիկայի ամենահարավային կետը:

ծանոթագրությունները՝ Արբուն Տայանիի

թարգմանությունը՝ Սամվել Մկրտչյանի